30 maart 2019: De klompvoet is de meest voorkomende aangeboren orthopedische afwijking. In Nederland komt deze aandoening voor bij iets meer dan één per duizend pasgeborenen. Naar schatting ligt dit percentage in Rwanda twee- tot driemaal hoger. Een onbehandelde klompvoet zal uiteindelijk leiden tot een pijnlijke misvormde voet die vrijwel niet te schoeien is, met invaliditeit tot gevolg. In de meeste gevallen is de oorzaak van de klompvoet niet bekend. Soms is er een neurologische aandoening aanwezig en in enkele gevallen is de klompvoet onderdeel van een syndroom.
Sinds kort behandelt men in Gatagara, net als in Nederland, kleine kinderen tot 3 jaar volgens de Ponseti-methode. Het grote voordeel van de Ponseti-methode is dat grote chirurgie vermeden wordt en dat de lokale mensen zelf de behandeling kunnen uitvoeren. De voetjes worden wekelijks gemanipuleerd, waarbij de te korte pezen en gewrichtskapsels geleidelijk opgerekt worden. Na de manipulaties worden de voetjes in de uitgerekte stand ingegipst. Afhankelijk van de stugheid zijn de voetjes na 5 weken voldoende gecorrigeerd en is er slechts een kleine chirurgische ingreep nodig om de voet volledig gecorrigeerd te krijgen. Vaak kan dan onder plaatselijke verdoving de achillespees doorgenomen worden. De grote uitdaging is om na de gipsbehandeling de voetjes gecorrigeerd te houden. Immers omdat de oorzaak niet bekend en ook niet behandeld is, moet het voetje in de eerste vier jaren waarin het zich het meest ontwikkelt met een brace in de goede stand worden gehouden.
Bij de eerste consultaties hebben we ook een aantal oudere kinderen met klompvoeten gezien die al eerder behandeld zijn maar helaas een terugval kennen. Daarnaast waren er ook oudere kinderen bij die niet eerder behandeld zijn. Voor hen hebben we een versneld gipsredressieprogramma georganiseerd met het doel om hen nog voor het einde van deze missie een chirurgische ingreep te laten ondergaan die minder uitgebreid is dan anders nodig zou zijn. In de praktijk zien we nu zelfs dat één van deze kinderen helemaal geen chirurgische ingreep meer nodig heeft.
Op dinsdag worden alle kinderen met klompvoeten teruggezien. Daar waar wij in Nederland ons best doen om kinderen met hun ouders zoveel mogelijk gespreid te plannen om wachttijden te voorkomen, wordt hier aan de ouders (veelal de moeders) slechts gevraagd op een bepaalde dag terug te komen. Langere reisafstanden en gebrek aan vervoersmiddelen leiden er toe dat de wachtkamer de eerste twee uren leeg blijft en dat de wachtkamer daarna uitpuilt. Als je dan zo’n vier uur verder bent en de helft van de kinderen behandeld is, merk je aan het toenemende gehuil in de wachtkamer dat het geduld van de andere kinderen opraakt. Helaas komt deze onrust hun behandeling niet ten goede.
De drie fysiotherapeuten die zich nu sinds enkele maanden met de behandelingen bezig houden, zijn blij met de samenwerking om kennis en vaardigheden uit te wisselen. De nieuwe arts van het centrum zullen we volgende week de techniek van de tenotomiën aanleren.
Na afloop van sommige operatieve ingrepen, denk bijvoorbeeld aan correcties van O- en X-benen en klompvoetjes, worden vaak gipsen aangelegd om de geopereerde extremiteit te immobiliseren. Van deze gelegenheid maken we gebruik om het verplegend personeel verder te scholen in gipstechnieken. Volgende week hebben we nog twee middagen gepland voor scholingen en voordrachten aan het personeel. Nog enkele dagen en het zit er weer op.
Wiel Wijnen, verpleegkundig specialist orthopedie
