Orthopeed prof. dr. Greta Dereymaeker is al ruim twintig jaar actief in medisch ontwikkelingswerk. Ze ging op missie voor verschillende organisaties. Ook SOGV deed niet tevergeefs een beroep op haar. In een vraaggesprek met ons vertelt de bevlogen Vlaamse over haar ervaringen en geeft ze haar visie op de ontwikkelingen in de partnerlanden.
Mevrouw Dereymaeker, wanneer bent u begonnen met orthopedische missies naar Afrika en andere bestemmingen?
“In 2002 ben ik voor het eerst tijdens mijn vakantie twee weken met de ngo Artsen zonder Vakantie naar Rwanda gegaan om klompvoeten te opereren. Op dat moment was ik dertig jaar verbonden aan het UZ Pellenberg van de KU Leuven, waarbij ik vooral de voetchirurgie heb uitgebouwd. In 2008 ben ik mijn klinisch werk in België geleidelijk over gaan laten aan de jongere collega’s. Zodoende kon ik me meer gaan toeleggen op ontwikkelingswerk. Met mijn specifieke expertise in de voetchirurgie kon ik daar veel doen aan klompvoeten. Zowel behandelen als kennis overdragen aan lokale artsen. Ik reisde sindsdien tot soms vijf maal per jaar naar verschillende landen in Azië en Afrika. Zo ging ik met de AOFAS in 2003 naar Noord-Vietnam en deed ik negen maal een missie in Sumatra, Indonesië. De meeste missies doe ik nu in Afrika: Rwanda, Benin, Burkina Faso, de Democratische Republiek Congo en voor Op Gelijke Voet dus ook de Republiek Congo.”
Welke problemen trof u aan?
“In Afrika en andere ontwikkelingslanden wordt 2% van de baby’s geboren met één of twee klompvoetjes. Daarnaast is er nog een percentage met andere aangeboren afwijkingen. Deze kinderen worden meestal weggestopt. Ze gaan niet naar school en kunnen niet op het veld werken. Ze worden vaak voor behekst aangezien. Ook verlaten mannen vaak hun vrouw wanneer een kindje geboren wordt met een klompvoetje. De vrouwen worden van hekserij beschuldigd en sociaal uitgesloten. Door deze sociale uitsluiting en het gebrek aan financiële middelen worden de aangeboren afwijkingen niet of slechts gebrekkig behandeld. De afwijking wordt dan alleen maar erger zodra de kinderen beginnen te lopen. De verwaarloosde klompvoet heeft dus een dramatisch effect op de kwaliteit van leven en valt op latere leeftijd alleen nog door een vaak moeilijke chirurgische ingreep te verhelpen. Hoe anders gaat dat in onze westerse landen. Daar begint de behandeling onmiddellijk na de geboorte. Tegen de leeftijd dat kinderen beginnen te lopen, is ongeveer tachtig procent van de afwijkingen verdwenen. Ernstige afwijkingen worden daarmee voorkomen en corrigerende ingrepen zijn in steeds kleinere aantallen noodzakelijk. Die situatie willen we in ontwikkelingslanden ook bereiken.”
Is voor u goed zichtbaar dat uw werk vruchten afwerpt?
“Missies waar ik aan deelnam en deelneem hebben steeds een tweeledig doel. Enerzijds het kind helpen met een correctieve ingreep. Anderzijds de lokale artsen, kinesisten en verpleegkundigen opleiden in de vroegtijdige behandeling volgens de speciale Ponseti gipstechniek. Hier hoort ook bij het breder informeren van mensen hoe ze een klompvoet vroegtijdig kunnen herkennen. Denk aan vroedvrouwen die er als eerste bij zijn. Verder krijgen orthopedische techniekers bijscholing om nachtapparaten en schoentjes te maken. Zodoende is al veel vooruitgang geboekt met het vroegtijdig behandelen van klompvoetjes en andere orthopedische afwijkingen.
“Er zijn wel verschillen tussen landen. In landen zonder een sociaal verzekeringssysteem en waar armoede een groot deel van de populatie treft, wordt behandeling niet of veel te laat ingezet. Daar waar een sociaal verzekeringssysteem meer recent werd ingevoerd, zien we dat de aangeboren klompvoet sneller in behandeling wordt genomen. Bijvoorbeeld in Rwanda, waar ik voor SOGV een eerste missie deed in 2017 en in 2023 opnieuw, zag ik minder verwaarloosde klompvoetjes. Hoewel de Republiek Congo, waar ik afgelopen jaar ook weer was, zo’n verzekering niet kent, heb ik die verbetering ook daar gezien. Dat zal te danken zijn aan wat SOGV daar heeft opgebouwd. Dankzij de verschillende missies hebben de lokale specialisten betere chirurgisch technische skills kunnen ontwikkelen. In sommige centra voeren zij zelfstandig chirurgische correcties uit.
“De stralende lach op de gezichten van de geopereerde kinderen geeft de grootste voldoening.”
“Naast de chirurgische en post-operatieve ondersteuning is in Afrika ook de technische en logistieke ondersteuning uiterst belangrijk. Dan gaat het erom alle versleten of kapotte apparatuur aan de praat te krijgen. En zonder schoon water en een veilig en betrouwbaar elektriciteitsnet kan er niet gewerkt worden. Ook op dit vlak zien we op sommige plaatsen stilaan een lichte vooruitgang. Tevens zetten we in op samenwerking met andere NGO’s, die ook het meer sociale aspect voor hun rekening nemen.”
Wat maakt dit werk voor u waardevol en wat heb je nodig om het met de nodige voldoening te kunnen doen?
“Waarom ik deze missies blijf doen? Ondanks alle moeilijkheden die daar soms bijkomen? Mijn christelijk geloof motiveert mij. Zegt Jezus niet: ‘Wat je voor de geringste van mijn broeders hebt gedaan, dat heb je voor Mij gedaan’! Daar blijf ik in geloven. De stralende lach op de gezichten van de geopereerde kinderen geeft de grootste voldoening! Maar om een missie te laten lukken, is ook de hulp van het thuisfront heel belangrijk. Mijn familie en vrienden zijn een grote steun in dit werk, evenals de organisatie erachter zoals Op Gelijke Voet in Nederland en Keten van Hoop in België (www.keten-hoop.be). Dankzij al deze mensen achter de schermen kan ik dit werk doen.”
